တီဟီရန်က ဆန္ဒပြသူတွေကို ‘ကြောက်ရွံ့အောင် လုပ်’ ဖို့ ကြိုးစားနေချိန်မှာ အီရန်က ကွပ်မျက်မှု ၇၅ ရာခိုင်နှုန်း တိုးလာတယ်လို့ လူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့တွေက ပြော | CNN

CNN
—

အီရန်သည် ယမန်နှစ်တွင် အနည်းဆုံး လူ ၅၈၂ ဦးကို ကွပ်မျက်ခဲ့ပြီး ယခင်နှစ်ကထက် ၇၅ ရာခိုင်နှုန်း တိုးလာသည်ဟု လူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့များက ဆိုကာ မြင့်တက်လာမှုသည် အစိုးရဆန့်ကျင်ရေး ဆန္ဒပြသူများကြားတွင် “ကြောက်ရွံ့မှု” ရှိစေရန် တီဟီရန်၏ ကြိုးပမ်းမှုကို ထင်ဟပ်စေသည်ဟု လူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့များက ဆိုသည်။

နော်ဝေးအခြေစိုက် အီရန်လူ့အခွင့်အရေး (IHR) နှင့် ပြင်သစ်အခြေစိုက် အသေခံပြစ်ဒဏ် ဆန့်ကျင်ရေး အဖွဲ့များ (ECPM) တို့၏ ကြာသပတေးနေ့တွင် ထုတ်ပြန်သည့် အစီရင်ခံစာအရ ၎င်းသည် ၂၀၁၅ ခုနှစ်နောက်ပိုင်း အစ္စလာမ္မစ်သမ္မတနိုင်ငံ၌ အမြင့်ဆုံးကွပ်မျက်မှု အရေအတွက်ဖြစ်သည်။

ကွပ်မျက်မှုအများစုမှာ အနည်းဆုံး ၅၄၄ ဦးသည် လူသတ်မှုနှင့် မူးယစ်ဆေးဝါးနှင့် ဆက်နွှယ်သော ပြစ်မှုများဖြင့် စွပ်စွဲခံထားရသူများဖြစ်ကြောင်း အစီရင်ခံစာက ဆိုသည်။ မှတ်တမ်းတင်ကွပ်မျက်မှု၏ 90% နီးပါးကို အီရန်အာဏာပိုင်များက မကြေညာခဲ့ဘဲ အချို့ကို လျှို့ဝှက်လုပ်ဆောင်ခဲ့ကြောင်း ၎င်းက ထပ်လောင်းပြောကြားခဲ့သည်။

အသက် ၂၂ နှစ်အရွယ် Mahsa Amini သေဆုံးမှုတွင် နိုင်ငံတစ်ဝန်း အုံကြွမှု ဖြစ်ပွားပြီးနောက် တိုးမြှင့်မှုသည် တီဟီရန်၏ ကြိုးပမ်းမှုဖြစ်ကြောင်း လူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့နှစ်ဖွဲ့က ပြောကြားခဲ့သည်။

“အာဏာကို ဆုပ်ကိုင်ထားနိုင်ဖို့ လူမှုအသိုင်းအဝိုင်းက အကြောက်တရားတွေ တိုးပွားအောင် သေဒဏ်ပေးဖို့က ဘယ်လောက်အရေးကြီးတယ်ဆိုတာ အီရန်အာဏာပိုင်တွေက သရုပ်ပြခဲ့တယ်” ဟု အစီရင်ခံစာတွင် ဖော်ပြထားသည်။

အီရန်အာဏာပိုင်များသည် ဆန္ဒပြပွဲများကို ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်စွာ အစုလိုက်အပြုံလိုက် ဖမ်းဆီးမှုများနှင့် အတုအယောင်စမ်းသပ်မှုများဖြင့် အလျင်အမြန် တုံ့ပြန်ခဲ့ပြီး အမေရိကန်မှ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ရှုတ်ချမှုနှင့် ပိတ်ဆို့မှုများကို ပြင်းထန်စွာ တုံ့ပြန်ခဲ့သည်။

“ဘုရားသခင်ကို ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်း” နှင့် “ကမ္ဘာမြေပေါ်ရှိ အကျင့်ပျက်ခြစားမှု” ဟူသော တိကျသေချာသော ကွပ်မျက်မှု ၁၅ ခုကို မှတ်တမ်းပြုစုထားသည်။

အီရန်တော်လှန်ရေးအစောင့်တပ်မှ Basij အရံတပ်ဖွဲ့ဝင်တစ်ဦးဖြစ်သည့် Basij အရံတပ်ဖွဲ့ဝင်တစ်ဦးကို ဓားဖြင့်ထိုးသည်ဟု စွပ်စွဲခံရပြီးနောက် ဒီဇင်ဘာ ၈ ရက်တွင် ကွပ်မျက်ခံခဲ့ရသည့် ဆန္ဒပြပွဲများနှင့် ပတ်သက်၍ ပထမဆုံး ကွပ်မျက်ခံခဲ့ရသည့် မိုဆန်ရှာကာရီအား ကြိုးပေးကွပ်မျက်ခဲ့သည်။ စက်တင်ဘာ ၂၃ ရက်က တီဟီရန်တွင် ဆန္ဒပြပွဲတစ်ခု၌ သီတင်းတစ်ပတ်မပြည့်မီတွင် Majidreza Rahnavard သည် အလားတူ အရံတပ်ဖွဲ့ဝင် နှစ်ဦးကို သတ်ဖြတ်ခဲ့ပြီး နိုဝင်ဘာ ၁၇ ရက်တွင် အခြားလေးဦး ဒဏ်ရာရရှိခဲ့သည်ဟုလည်း သတင်းများထွက်ပေါ်နေ သည်။

အခြား အီရန်လူငယ်နှစ်ဦး – ကရာတေးချန်ပီယံ Mohammad Mehdi Karami၊ စေတနာ့ဝန်ထမ်း ကလေးနည်းပြ Seyed Mohammad Hosseini တို့ကို ဆန္ဒပြမှုများနှင့် ဆက်စပ်၍ ယခုနှစ် ဇန်နဝါရီ ၇ ရက်က ကြိုးပေးခဲ့ကြောင်း အီရန်တရားစီရင်ရေး သတင်းဌာန Mizan က ဖော်ပြခဲ့သည်။ ၎င်းတို့သည် ကာရာ့ဂ်၌ နိုဝင်ဘာ ၃ ရက်က Basij အရံတပ်ဖွဲ့ဝင်တစ်ဦးကို သတ်ဖြတ်မှုဖြင့် အပြစ်ရှိကြောင်း မီဇန်သတင်းတွင် ဖော်ပြသည်။ လူ့အခွင့်အရေး အစီရင်ခံစာက ၎င်းတို့အား “ကမ္ဘာပေါ်တွင် အကျင့်ပျက်ခြစားမှု” ဖြင့် စွဲချက်တင်ထားကြောင်း သိရသည်။

အခြားဆန္ဒပြသူ ဒါဇင်ပေါင်းများစွာသည် မကြာသေးမီလများအတွင်း သေဒဏ်ချမှတ်ခံခဲ့ရသည်။

အီရန်နိုင်ငံ၏ အဓိပတိခေါင်းဆောင် အယာတိုလာ အလီခါမေနီက ဖြိုခွင်းမှုတွင် Basij အား ၎င်း၏အခန်းကဏ္ဍအတွက် ပွင့်ပွင့်လင်းလင်း ချီးကျူးခဲ့ပြီး ဆန္ဒပြသူများအား “အဓိကရုဏ်းများ” နှင့် ပြည်ပတပ်ဖွဲ့များ၏ ကျောထောက်နောက်ခံ “လူရမ်းကားများ” အဖြစ် ဖော်ပြခဲ့သည်။

ဒါပေမယ့်…